تحلیل همدید تداوم بارش ایران

دراین پژوهش، به کمک داده ها ی بارش روزانه ی درون یابی شده ی ایران و داده های متغیرهای جوی در بازه ی 01/01/1340 تا 10/10/1383 در محدوده ی0 تا 80 درجه ی شمالی و 0 تا120درجه ی شرقی، به بررسی همدید تداوم بارش ایران پرداخته شده است. داده های بارش روزانه ی ایران از پایگاه داده های شبکه ای انجمن ایرانی اقلیم شناسی با تفکیک مکانی 15*15 کیلومتر و داده های متغیرهای جوی از مرکز ملی پیش بینی محیطی(ncep) و مرکز ملی تحقیقات جوی(ncar) ایالات متحده با تفکیک مکانی 5/2 در 5/2 درجه ی قوسی برداشت گردیده است. در گام نخست بر اساس معیار قراردادی روز بارشی( )، تداوم های بارش گستره ی ایران شناسایی گردیده اند. آنگاه، روزهای بارشی و مقدار بارش هر یاخته از ایران برآورد و سهم هر کدام از تداوم های بارش در تأمین آنها رایش گردیده است. نسبت سهم هر تداوم بارش در تأمین بارش به سهم همان تداوم بارش در تأمین روزهای بارشی ایران برآورد و الگوهای فضایی اهمیت تداوم بارش از این طریق شناسایی و ایران از این لحاظ، پهنه بندی گردیده است. این بررسی نشان داده است که بارش در گستره ی ایران دارای تداومی بین 1 تا 45 روز بوده که با افزایش طول تداوم ها، تغییرات زمانی و مکانی آنها به شدت زیاد می گردد. در مقابل، سهم تداوم های بارش در تأمین روزهای بارشی و مقدار بارش ایران با افزایش طول تداوم های، به شدّت کاهش می یابد. تأمین روزهای بارشی و بارش ایران بر عهده ی تداوم های کوتاه می باشد و از این منظر بارش ایران تداومی کوتاه دارد. مهم ترین تداوم های بارش ایران، تداوم های کوتاه می باشند. در عین حال، کوتاه ترین تداوم بارش ایران، کم اهمیت ترین تداوم بارش نیز به شمار می رود. سهم تداوم های بارش در تأمین روزهای بارشی و بارش ایران متفاوت بوده و از این لحاظ، پنچ پهنه ی تقریباً همگن در گستره ی ایران وجود دارد. آرایش جغرافیایی این نواحی، وابستگی مکانی بارش ایران به ناهمواری ها، مسیر سامانه های بارش زا، نزدیکی به منابع رطوبتی و اثر دریا و وابستگی زمان دریافت بارش ایران را به عرض جغرافیایی، مسیر سامانه های بارش زا و پیش روی و پس روی آنها را آشکار می سازد. در بررسی همدید، تداوم های بارش ایران در نرده ی همدید به همراه مجموع، شدت، بیشینه و گستره ی بارش برآورد و تداوم های 3 روزه برای تحلیل همدید برگزیده شده اند. برای شناسایی الگوهای گردشی همراه با تداوم های 3 روزه ی بارش ایران(459 روز)، میانگین بلندمدت فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال محاسبه و ناهنجاری فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل طی 459 روز برگزیده، بر حسب انحراف از میانگین بلندمدت به دست آمده است. سپس به کمک تحلیل خوشه ای با روش ادغام وارد، دسته بندی شده اند. پس از تعیین الگوهای گردشی، مجموع بارش دریافتی ایران در ارتباط با هریک از الگوهای گردشی فشار تراز دریا محاسبه شده است. برای فهم چگونگی انباشت رطوبت بر روی ایران و منابع تأمین کننده ی آن، همگرایی شار رطوبت در ترازهای1000، 925، 850، 700، 600 و 500 هکتوپاسکال، در چهار هنگام دیده بانی(ساعت های0000، 0600، 1200و 1800) برای روزهای برگزیده برآورد و بر اساس طبقه بندی الگوهای ناهنجاری فشار تراز دریا، دسته بندی شده اند. نتایج این بررسی نشان داده است که پنج الگوی ناهنجاری فشار تراز دریا و شش الگوی ناهنجاری ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال با آرایش های متمایز هنگام رخداد تداوم های سه روزه ی بارش ایران دیده می شوند. هر کدام از الگوهای ناهنجاری ارتفاع ژئوپتانسیل با یکی از الگوهای ناهنجاری فشار تراز دریا بیشتر هماهنگ می باشد. در هنگام حاکمیت هر کدام از الگوهای ناهنجاری فشار تراز دریا، بیشینه ی همگرایی شار رطوبت بر روی ایران در تراز های پایین وجود داشته است. اصلی ترین منابع تأمین کننده ی رطوبت نیز، دریای عرب، خلیج فارس، عدن ، دریای سرخ، خلیج فارس، دریای مدیترانه، دریای سیاه و دریای خزر می باشند. بسته به حاکمیت سامانه های مختلف و در مکان ها و زمان های متفاوت، سهم این بسترهای آبی در تأمین رطوبت بارش های فراگیر سه روزه ی ایران متفاوت می باشد.